Groen tegen hitte (en andere tips voor een koele woning)

De temperatuur is wereldwijd sinds 1900 gemiddeld 0,8^oC gestegen. in Nederland is de temperatuur in diezelfde tijd maar liefst 1,7^oC graden gestegen. In 2019 was het in ons land voor het eerst dan ook zelfs 40^oC. In 2020 werd vervolgens het record van aantal opeenvolgende tropische dagen gemeten. Deze hittegolf leidde zelfs tot 500 doden. De hogere temperaturen hebben als gevolg dat we slecht slapen, fysieke klachten kunnen krijgen en minder productief zijn. Ouderen, jonge kinderen en mensen met bepaalde aandoeningen zijn extra kwetsbaar bij hitte. Gelukkig zijn er een aantal maatregelen die we kunnen nemen om zowel de binnen- als buitentemperatuur op hete dagen te verlagen. En dat zonder energieslurpende airco's! 

Disclaimer: voor sommige doelgroepen zoals ouderen werkt een airco vaak gewoon het beste. Maar mocht je wat verkoeling zoeken en je energiegebruik laag willen houden dan heb je wellicht iets aan deze tips.

Leg een groen dak aan

Op zomerse dagen kan de binnentemperatuur onder een groen dak 3 ^oC tot 5 ^oC koeler zijn. De oppervlaktetemperatuur van groene daken is op een zonnige dag in de zomer zo’n 27 ^oC in tegenstelling tot een bitumendak van 70^oC! De omgevingstemperatuur boven een groen dak is overdag niet aanzienlijk lager, maar ’s avonds wanneer het hitte-eiland effect optreedt wel. Een voorwaarde is dat het groene dak goed bewaterd is. Gebruik hiervoor het liefste regenwater dat je hebt opgevangen in bijvoorbeeld een regenton of regenwaterschutting.

Sedumdak © Marleen Michels

Plant meer (hoog) groen aan in de (voor)tuin

De maatregel der maatregelen om hitte tegen te gaan is het planten van meer bomen. Een boom werkt verkoelend door het geven van schaduw en vanwege verdamping. Één boom werkt zelfs net zo verkoelend als 10 airco’s! Zowel de omgevingstemperatuur als de gevoelstemperatuur is onder een boom lager dan in de volle zon. Dit scheelt zelfs tussen de 10^oC en 15^oC. Als je een boom rondom je huis hebt zorgt de schaduwwerking er ook voor dat muren, daken en tegels minder opwarmen. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat muren die in de schaduw van een boom staan zelfs 20 graden minder opwarmen. Als je niet veel ruimte in je tuin hebt voor een grote boom dan kun je ook kiezen voor een voorgeleide dakboom (zoals een dakplataan of dakamberboom) boven het terras.

Stenen nemen warmte op en geven dit ’s avonds langzaam weer af. Vooral in stedelijke gebieden treedt dit zogenaamde hitte-eiland effect op met als gevolg dat het hier ’s avonds ongeveer 7^oC warmer is dan op het platteland. Dit is niet bevorderlijk voor een goede nachtrust. Ook in de tuin kun je het verschil tussen veel of weinig tegels merken. De temperatuur van terrastegels kunnen op hete dagen makkelijk oplopen tot 50^oC. Hoe donkerder de tegel, hoe warmer. Lichte tegels en grind warmen minder op maar nog beter is het beperken van verharding en zo veel mogelijk groen aanplanten. Verdamping en schaduw van planten zorgen er namelijk voor dat de directe omgevingstemperatuur 2^oC tot 5^oC lager komt te liggen. Zorg dus vooral voor zo veel mogelijk groen rondom je gevel en rondom het terras.

Je hoeft je hierbij niet te beperken tot borders of planten in potten. Door te kiezen voor een groene grensafscheiding, pergola of gevelbegroeiing vergroot je het oppervlakte groen zonder dat dit ten koste gaat van je tuinoppervlakte. Een muur die begroeit is met klimplanten voelt 10 – 15^oC koeler aan. De isolerende werking van groene gevels is prettig voor zowel de binnen- als de buitentemperatuur. Goede klimplanten met een verkoelend effect zijn bijvoorbeeld de Toscaanse jasmijn en clematis. Een pergola kun je bijvoorbeeld laten begroeien met een druivelaar. Zo zit je ’s zomers lekker in de schaduw, maar heb je in de winter en het voorjaar lekker zon omdat de bladeren zich pas later in het voorjaar vormen.

Groene voortuinen © Marleen Michels

Andere tips:

Een wit dak en witte muren

Witte daken en gevels warmen minder op omdat ze meer zonlicht reflecteren. Het reflecterende vermogen van witte betonnen dakpannen is bijvoorbeeld 15x groter dan dat van zwarte bitumen dakbedekking (die wel 70^oC kan worden). De ruimtes onder een wit dak zijn op warme dagen ongeveer 4-10^oC koeler dan ruimtes onder een zwart dak. In Amerika is een verf ontwikkeld die nog witter is dan sneeuw. Deze witte verf reflecteert 98% van het zonlicht. Door dergelijke verf op daken en gevels aan te brengen blijft de binnentemperatuur lager dan de omgevingstemperatuur. In ons klimaat willen we echter maar een paar maanden per jaar dit effect hebben. Het is daarom nog niet helemaal duidelijk of de voordelen van een wit dak of witte gevel opwegen tegen de voordelen van donkerdere oppervlaktes.

Zonwering

Schaduw door zonwering hoeft natuurlijk niet door het planten van bomen of verticaal groen (al heeft dit wel ook een hoop andere voordelen). Ook een parasol, luifels of zonwering aan de binnenzijde van de ramen zoals shutters kunnen een enorm verschil maken. 

Zonwering op het zuiden © Marleen Michels

's Ochtends en 's avonds de ramen open / overdag de ramen dicht

Zorg dat je 's ochtends vroeg en/of 's avonds laat ramen tegen elkaar open zet voor koele luchtstromen door de woning. Houd ze overdag liever gesloten (al dan niet met de gordijnen dicht of zonwering omlaag). Het lijkt heel logisch om het raam open te zetten als het heet is, maar dit kan dus in je nadeel werken. 

Plaatselijke verkoeling

Een ventilator verbruikt veel minder energie dan een airco. Je kunt er ook een bakje met ijsblokjes voor zetten om koelere lucht de ruimte in te blazen. Ook helpt het om het lichaam direct te verkoelen door bijvoorbeeld een koud voetebadje te nemen. Zorg er ook voor dat je voldoende blijft drinken en dat oudere vrienden/familieleden dit ook blijven doen. Als we ouder worden neemt de dorstprikkel af waardoor uitdroging op de loer ligt.