Advies aanpassingen woningen Zilverkamp

Hoe wordt je woning weer comfortabel met minder energie? Oplossing voor het probleem van de ‘koude spouw’ in woningscheidende wand.

Inleiding

Naar aanleiding van klachten van bewoners van De Zilverkamp in Huissen dat zij hun woningen, ondanks een hoog aardgasverbruik, niet comfortabel verwarmd krijgen, is door energieadviseurs van Lingewaard Energie een onderzoek ingesteld naar de oorzaak van deze klachten. Al snel werd duidelijk dat de klachten voortkwamen uit de bouwwijze van een veel voorkomend type woningen in De Zilverkamp. In totaal gaat het om zo'n 250 woningen (zie plattegrond Zilverkamp). Het is overigens geen uniek probleem voor de Zilverkamp maar zelfs een landelijk probleem.

   Rood omkaderd de woningen in De Zilverkamp van hetzelfde woningtype

Beschrijving van de woningen

Het gaat om geschakelde eengezinswoningen met bouwjaar 1977. De vloeren overspannen van bouwmuur naar bouwmuur. De kopgevels bestaan uit ongeïsoleerde spouwmuren. De woningscheidende wanden bestaan uit ankerloze spouwmuren, samengesteld uit witte kalkzandstenen. In verband met het voorkomen van brandoverslag loopt het metselwerk door tot onder de pannen. Als begane grondvloer zijn vrijdragende betonnen systeemvloeren en als verdiepingsvloer kanaalplaatvloeren toegepast. De woningen zijn voorzien van een zadeldak samengesteld met Opstalan PU 25 geïsoleerde dakplaten, gedekt met grijze betonnen sneldekpannen. De woningen zijn gefundeerd op staal (strokenfundering).

Onderzoek van de woningen

Bij drie woningen aan de Binnendijk en Schoof zijn visuele inspecties uitgevoerd, en zijn opnamen gemaakt met de warmtebeeldcamera. Bij de aansluiting van de verdiepingsvloer op de woningscheidende wand bleek de oppervlaktetemperatuur van de wand veel lager te zijn dan van de vloer. Dit duidt op een warmteverlies door de woningscheidende wand. Bij de aansluiting van de begane grondvloer op de woningscheidende wand bleek de oppervlaktetemperatuur van zowel de wand als de vloer het laagst te zijn bij de plinten. Bij een inspectie van de kruipruimte bleek dat de kruipruimte via sparingen in de woningscheidende wand in open verbinding staat met de spouw van de ankerloze spouwmuur, en zelfs met de kruipruimte van de naastliggende woning. Bij een inspectie van de woningscheidende wand bleek dat de spouw in open verbinding staat met de kanalen van de verdiepingsvloeren. Voor het jaar 2000 werden deze kanalen nog niet met kunststofdoppen op de bouwplaats afgesloten. Daarnaast bleek dat de spouw aan de bovenzijde in open verbinding staat met de buitenlucht onder de dakpannen.

Doorsnede over de hoogte (links) en aansluiting woningscheidende wand op zadeldak (rechts). Duidelijk waarneembaar de open verbinding van de spouw met de buitenlucht (direct onder de dakpannen).

Boven de spouwmuren ontdooit de sneeuw het eerst.

Analyse

Bij het onderzoek is naar voren gekomen dat de woningscheidende wand een veel lagere oppervlaktetemperatuur heeft dan de luchttemperatuur in de woning. De oppervlaktetemperatuur van de woningscheidende wand varieerde bij het onderzoek van de drie woningen van 12,0 tot 14,8 ⁰C. Vanuit onderzoek naar de comfortbeleving van mensen in een binnenruimte is bekend dat dit niet alleen afhankelijk is van de luchttemperatuur in die ruimte, maar ook van de gemiddelde stralingstemperatuur van de omsluitende oppervlakken. Wanneer de stralingstemperatuur van een wand lager is dan 14 ⁰C is een ruimte zelfs met een veel hogere luchttemperatuur nooit comfortabel te krijgen, zie onderstaand diagram. Dit is dan ook de verklaring van de klachten van de bewoners.

De reden dat de oppervlaktetemperaturen van de woningscheidende wanden zo laag zijn is gelegen in het feit dat de luchtspouw in open verbinding staat met de buitenlucht. Enerzijds via de kruipruimte (die via roosters met buitenlucht geventileerd wordt), anderzijds via de kanalen in de verdiepingsvloeren (die in open verbinding staan met de geventileerde kopgevels) en aan de bovenzijde direct onder de dakpannen. Door luchtdrukverschillen (wind op de kopgevels) en thermische trek ontstaat een verticale luchtstroom in de spouw, waardoor aanzienlijke warmteverliezen door convectie ontstaan, die leiden tot een lage oppervlaktetemperatuur van de woningscheidende wand aan de binnenzijde van de woningen. Thermische trek in de spouw kan ook nog eens versterkt worden als er verwarmingslichamen (radiatoren of kachels) in de woonkamer tegen de woningscheidende wanden zijn geplaatst. De luchtstromen die mogelijk zijn bij wind op de kopgevel van een rij woningen, via de kanalen in de verdiepingsvloeren, de kruipruimten en de spouw in kopgevel en woningscheidende wanden, is schematisch weergegeven in onderstaande tekening (woningen Binnendijk).

Warmteverliezen door de woningscheidende wanden ten gevolge van lagere temperaturen in naastliggende woningen kunnen weliswaar ook leiden tot extra warmteverliezen, maar niet in die mate als hier waargenomen. Verder vormt het metselwerk, dat tot onder de pannen doorloopt, ook een koudebrug en is de aansluiting van de dakplaten aan het metselwerk niet overal zonder kieren en naden.

Oplossing

De oplossing van de gesignaleerde problematiek is gelegen in het voorkomen van een verticale luchtstroom in de spouw, waardoor warmteverliezen door convectie niet meer mogelijk zijn. Door de spouw rondom af te sluiten van de buitenlucht wordt toetreding van koude buitenlucht in de winter voorkomen.

De horizontale luchtstromen in de kanalen van de verdiepingsvloer kunnen tegengegaan worden door de spouw van de gevels van de kopwoningen te isoleren. Daar profiteren dus ook alle tussenwoningen van.

Maatregelen in kruipruimte:

Maak de openingen in de woningscheidende wanden aan weerszijden van de kruipruimte van de woning luchtdicht, zonder de leidingen die door de openingen gaan te beschadigen. Dit kan bij een kleine opening door deze met isolatieschuim te vullen, nadat de randen van de te vullen opening goed met een borstel zijn schoongemaakt en bevochtigd zijn (zodat het schuim goed hecht en uithardt). Bij grotere openingen deze dichtmetselen.

Controleren of er voldoende kruipruimte ventilatie-openingen aanwezig zijn, met name wanneer er gasleidingen in de kruipruimte liggen.

Bovenzijde spouw woningscheidende wanden dichtzetten en isoleren:

1. De bovenzijde van de spouw van de woningscheidende wanden en de kopgevel bereikbaar maken, door het verwijderen van een strook van minimaal drie naast elkaar liggende dakpannen.
2. De bovenzijde van de spouw dichtzetten met een strook in dampremmende PE-folie verpakte minerale wol (steenwol) tot een diepte van ca. 20 cm.
3. De kieren en naden tussen de dakplaten (Opstalan PU 25) en de spouwmuur luchtdicht maken met isolatieschuim.
4. Over een breedte van ca. 60 cm een isolatiedeken aanbrengen voorzien van een versterkte brandvrije dampopen aluminiumfolie (b.v. Skytech PRO XL), dikte bij voorkeur 25 mm als de ruimte onder de pannen dat toelaat. Deze isolatiedeken vastzetten met nagels aan de tengels, en tussen en onder de panlatten werken.

Door de spouw aan de bovenzijde af te dichten en de openingen in de woningscheidende wand op te vullen zal een groot deel van het koude spouw probleem opgelost worden.